Wierzytelność - Co to jest, kiedy powstaje i czy można ją sprzedać?

2024-01-22

Spis treści

1. Wierzytelność: definicja pojęcia
2. Wierzytelność a należność: na czym polega różnica?
3. Wierzytelność ubezpieczeniowa, bankowa i więcej - jakie są rodzaje wierzytelności?
4. Czy wierzyciel może sprzedać wierzytelność osobie trzeciej?
5. Czy dłużnik musi wyrazić zgodę na cesję zobowiązania?
6. Co daje sprzedaż wierzytelności przedsiębiorcy?
7. Wierzytelność - podsumowanie

Pojęcie wierzytelności pojawia się w dyskusji znacznie rzadziej niż słowo "dług". Tymczasem oba te określenia, chociaż nie są tożsame, odnoszą się do tej samej kwestii, tyle że z dwóch przeciwnych perspektyw. Czym zatem jest wierzytelność, jak można nią zarządzać i kim jest wierzyciel? Wyjaśniamy.

Wierzytelność: definicja pojęcia

Wierzytelność jest pojęciem stosowanym w przepisach prawa, m.in. w Kodeksie cywilnym. Czym dokładnie jest? Przeciwieństwem długu, czyli prawem do żądania spełnienia określonego świadczenia. Przysługuje ono wierzycielowi wobec dłużnika i może przybrać różne formy.

Wierzytelnością jest więc np. dla banku zobowiązanie zaciągnięte wobec niego przez klienta, który wziął w tej instytucji kredyt. Będzie nią też należność do zapłaty przez kontrahenta z tytułu wystawionej mu faktury.

Wierzytelność a należność: na czym polega różnica?

Termin "wierzytelność" jest mylnie utożsamiany nie tylko z długiem. Często używa się go zamiennie z należnością. Te pojęcia są do siebie zbliżone, jednak to drugie:

• jest stosowane w rachunkowości, a nie w przepisach prawa;

• dotyczy uprawnienia do otrzymania świadczenia pieniężnego albo rzeczowego od dłużnika w określonym terminie;

• w rachunkowości firm odnosi się wyłącznie do pieniężnych świadczeń od dłużnika, których uregulowanie jest przewidziane w budżecie firmy.

Należność jest więc pojęciem węższym od wierzytelności. A to "posiadanie" wierzytelności daje różnego rodzaju uprawnienia, np. związane z windykacją długów czy cesją praw majątkowych.

Wierzytelność ubezpieczeniowa, bankowa i więcej - jakie są rodzaje wierzytelności?

Wierzytelność to bardzo szerokie pojęcie, w ramach którego można wyróżnić rozmaite kategorie. Wymienia się więc np. takie określenia jak:

• wierzytelność bankowa – każda, w której wierzycielem jest bank (np. pożyczka);

• wierzytelność ubezpieczeniowa, która jest związana ze stosunkiem ubezpieczenia pomiędzy ubezpieczonym a towarzystwem;

• wierzytelność zabezpieczona, np. przy pomocy hipoteki, i niezabezpieczona;

• wierzytelność wymagalna – taka, w przypadku której upłynął termin płatności i niewymagalna (gdy nie ma jeszcze obowiązku jej spłaty przez dłużnika).

Bez względu na typ wierzytelności, wierzyciel ma prawo dokonać jej cesji.

Czy wierzyciel może sprzedać wierzytelność osobie trzeciej?

Zgodnie z przepisami wspomnianego już Kodeksu cywilnego jest możliwa cesja wierzytelności. To czynność, którą potocznie nazywa się sprzedażą długu. Da się ją przeprowadzić w odniesieniu do wierzytelności majątkowych, a zatem np. faktur nieuregulowanych przez kontrahenta, niespłaconych pożyczek bankowych czy innych zobowiązań.

Takie rozwiązanie jest stosowane przez wiele podmiotów. Najczęściej sięgają po nie instytucje finansowe i duże korporacje, ale także, coraz chętniej, mniejsze firmy. Cesja wierzytelności może być zastosowana np. jako element:

• faktoringu pełnego, a zatem gdy dłużnik nie ma jeszcze obowiązku spełnienia świadczenia, bo termin spłaty nie upłynął;

• współpracy z firmą windykacyjną - niektóre podmioty z tej branży oferują możliwość "odkupienia długów" i same zajmują się odzyskaniem należnej kwoty.

W takich kontekstach przeprowadzenie cesji wiąże się zazwyczaj z odzyskaniem większości należnych środków - w krótszym czasie i bez ryzyka konieczności przeprowadzenia windykacji.

Czy dłużnik musi wyrazić zgodę na cesję zobowiązania?

Wierzytelność ma charakter prawa majątkowego. Dlatego jego "sprzedaż" przebiega podobnie jak zawieranie umowy odnośnie do ruchomości, nieruchomości czy innych elementów. W praktyce oznacza to, że:

• powstanie wierzytelności majątkowej uprawnia wierzyciela do przekazania jej w ręce innego podmiotu;

• wierzyciel nie musi uzyskać od dłużnika zgody na przeprowadzenie sprzedaży wierzytelności, ponieważ nie jest on stroną umowy; powinien go poinformować o tym fakcie;

• przy cesji nowy właściciel wierzytelności przejmuje wszystkie wynikające z niej roszczenia, np. do uregulowania odsetek czy opłat dodatkowych wynikających z podpisanej przez dłużnika umowy;

• dłużnik, który chce spłacić zobowiązanie, powinien się kierować do nowego wierzyciela; formalnie ma dług wobec niego, a nie np. wobec banku, w którym pierwotnie wziął pożyczkę.

Co daje sprzedaż wierzytelności przedsiębiorcy?

Zbycie praw do wierzytelności może się wiązać dla przedsiębiorcy z szeregiem korzyści. Są to przede wszystkim:

• szybsze odzyskanie należnych środków finansowych, co jest ważne np. dla firm wystawiających faktury z odroczoną płatnością;

• bezpieczeństwo utrzymania płynności finansowej, zwłaszcza gdy wierzytelność jest już wymagalna, a dłużnik nie wywiązuje się ze spłaty i zachodzi konieczność przeprowadzenia windykacji czy egzekucji komorniczej;

• uniknięcie procedury windykacji - przejmuje ją na siebie nowy wierzyciel, czy to na drodze polubownej, czy sądowej, włącznie ze zleceniem postępowania egzekucyjnego.

Wierzytelność - podsumowanie

• Wierzytelność jest antonimem długu i oznacza prawo do żądania spełnienia określonego świadczenia.

• Wierzytelność powstaje np. po zaciągnięciu kredytu w banku czy zamówieniu usług/produktów w danej firmie. Wierzycielami są w takim stosunku zobowiązaniowym odpowiednio bank lub sprzedawca, a dłużnikami - klienci.

• Wierzytelność można sprzedać, nie tylko gdy dłużnik nie wywiąże się ze spłaty. Można to zrobić na każdym etapie, bez konieczności informowania osoby zadłużonej.

Warto pamiętać o tych niuansach prawnych, aby świadomie zarządzać przysługującymi wierzytelnościami z myślą o korzyściach biznesowych.