Umorzenie długu - Kiedy można o nie wystąpić i jak przebiega?

2023-11-17 | aktualizacja: 2025-07-22

Spis treści

1. Umorzenie długu a przedawnienie: na czym polega różnica?
2. Kiedy może nastąpić umorzenie długu?
3. Upadłość konsumencka a umorzenie długów

Spłata długów może być poważnym wyzwaniem. W niektórych przypadkach osoby z nieuregulowanymi zobowiązaniami są na tyle w trudnej sytuacji finansowej, że nie są w stanie spełnić roszczeń wierzyciela. Co w takim przypadku oznacza umorzenie długu? Kiedy osoba prywatna może je uzyskać i co to oznacza dla wierzyciela?

Umorzenie długu a przedawnienie: na czym polega różnica?

Aby zrozumieć, czym jest umorzenie długu, warto zestawić to pojęcie z drugim, niekiedy mylnie z nim utożsamianym. Chodzi o przedawnienie długu. Wbrew pozorom, te terminy nie mają takiego samego znaczenia.

• Umorzenie długu to inaczej zwolnienie osoby zadłużonej z obowiązku jego spłacania. Można to zrobić w całości lub w części. Taka definicja wynika z art. 508 Kodeksu cywilnego. Najczęściej o "darowaniu" dłużnikowi zobowiązań decyduje wierzyciel. Mogą one zostać umorzone także w procesie upadłości konsumenckiej przez sąd.

• Przedawnienie to sytuacja, w której wierzyciel – po upływie określonego czasu – traci możliwość skutecznego dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Co do zasady następuje ono po 6 latach, chyba że zostanie przerwany bieg przedawnienia. W niektórych przypadkach termin jest krótszy i uzależniony od rodzaju zobowiązania. Np. po roku przedawniają się roszczenia z tytułu opłaty za jazdę bez ważnego biletu komunikacyjnego, a po 3 latach roszczenia z tytułu kredytu, pożyczki, karty kredytowej, usług telekomunikacyjnych i zadłużeń czynszowych.

Dług przedawniony nie znika, ale przekształca się w tzw. „zobowiązanie naturalne”, które nie podlega przymusowi państwowemu, tzn. nie może być dochodzone przed sądem, ani egzekwowane przed komornikiem. Może jednak trafić do rejestru dłużników BIG. Przedawnienie roszczenia nie stanowi bowiem przeszkody, by wpisać dłużnika do rejestrów prowadzonych przez biura informacji gospodarczej. Wierzyciele mogą przekazywać informacje o zobowiązaniach przedawnionych, pod warunkiem, że nie minęło więcej niż 6 lat od wymagalności zaległości.

Zgłaszanie niespłaconych zobowiązań do BIG jest skutecznym narzędziem motywującym do uregulowania długu, nawet gdy dojdzie do jego przedawnienia. Dlatego duże podmioty korzystają z niego, maksymalizując tym samym szanse na odzyskanie należności. Znaczącym ułatwieniem jest dla nich możliwość automatyzacji przekazywania negatywnych informacji gospodarczych. W ramach współpracy z BIG InfoMonitor można zlecić masową operację tego typu, np. poprzez API – gdy dana sytuacja spełnia wymogi prawne dla dokonania wpisu.

Kiedy może nastąpić umorzenie długu?

Umorzenie długu jest w większości przypadków dobrowolną decyzją wierzyciela. Nie podejmuje jej on "spontanicznie". Osoba mająca niespłacone zobowiązania musi wnioskować o umorzenie całości lub części nieuregulowanej kwoty. Taki wniosek należy odpowiednio umotywować. Wierzyciel przystanie na taką propozycje wyłącznie w niektórych sytuacjach.

Powodami, dla których banki i inni wierzyciele mogą być skłonni do "wymazania" długów, są np.:

• śmierć współmałżonka, co wiąże się ze znacznym pogorszeniem sytuacji finansowej dłużnika;

• utrata majątku w wyniku katastrofy, klęski żywiołowej czy innego, podobnego wydarzenia niezależnego od osoby zadłużonej;

• poważna choroba lub stan niepełnosprawności, które wiążą się z wysokimi wydatkami oraz z brakiem możliwości podjęcia pracy.

Takie sytuacje można uznać za obiektywne przyczyny problemów z wywiązaniem się z obowiązku spłaty zadłużenia. Najczęściej jednak ostateczne porozumienie wymaga negocjacji, a w wielu przypadkach jego osiągnięcie jest niemożliwe.

Upadłość konsumencka a umorzenie długów

Innym przypadkiem, w którym może nastąpić umorzenie zobowiązań dłużnika, jest ogłoszenie przez niego upadłości konsumenckiej. Celem tej procedury jest oddłużenie osoby, która nie jest w stanie uregulować swoich należności.

Warto jednak pamiętać, że ogłoszenie upadłości nie wiążę się automatycznie z umorzeniem długów bankowych i innych. Zanim to nastąpi, w większości przypadków:

• jest powoływany syndyk, którego zadaniem jest zarządzanie majątkiem dłużnika;

• wszystkie ruchomości i nieruchomości należące do osoby ogłaszającej upadłość są zaliczane do masy upadłościowej i spieniężane;

• z pozyskanych w ten sposób środków syndyk reguluje zobowiązania wobec wierzycieli;

• powstaje także plan spłaty zobowiązań, najczęściej na okres nie dłuższy niż 3 lata; po tym okresie może nastąpić umorzenie pozostałej części długu.

W niektórych przypadkach sąd może też zadecydować o umorzeniu zobowiązania bez planu spłaty albo o warunkowym umorzeniu zobowiązań na okres 5 lat. Stanie się to, gdy dłużnik nie może prowadzić działalności zarobkowej, np. z uwagi na stan zdrowia czy sytuację rodzinną.

Z perspektywy wierzyciela w takiej sytuacji najistotniejsze jest sprawne zareagowanie na informację od syndyka o rozpoczęciu postępowania. Na tym etapie możliwe jest zgłoszenie swoich roszczeń – zostaną one uwzględnione w planie spłaty.

Mimo wszystko warto sobie zdawać sprawę, że odzyskanie zaległości od konsumenta w wyjątkowo trudnej sytuacji finansowej lub po ogłoszeniu upadłości może być trudne. Dlatego warto rozważyć wprowadzenie zmian w polityce zarządzania ryzykiem finansowym – tak, aby minimalizować ryzyko powstania nierzetelnych płatności. Rozwiązaniem może być pogłębiona weryfikacja sytuacji płatniczo-finansowej potencjalnych klientów przed rozpoczęciem współpracy.

Duże podmioty korzystają z narzędzi udostępnianych przez BIG InfoMonitor, dzięki którym możliwe jest szybkie sprawdzenie kondycji poszczególnych konsumentów, także przy obsłudze klienta masowego. Raporty o konsumencie mogą zawierać pełen zakres informacji o ich potencjalnej wypłacalności – m.in. odnośnie do:

• istniejących zobowiązań finansowych i rzetelności ich spłaty (BIG InfoMonitor, BIK i ZBP);

• kwoty zaległości i wierzycielach;

• autentyczności ich tożsamości, m.in. na bazie danych z baz PESEL i RDO.

• Informacje o upadłości konsumenckiej danej osoby można sprawdzić w KRZ – dane z tego rejestru można pobrać za pośrednictwem BIG InfoMonitor

Ich pobieranie może odbywać się automatycznie, po API – tak, aby trafiały bezpośrednio np. do systemu CRM czy BI i pozwalały sprawnie podjąć decyzję o podpisaniu umowy z konsumentem lub odmowie świadczenia mu usług.

Aby uzyskać więcej informacji o narzędziach BIG InfoMonitor stworzonych z myślą o wsparciu w zarządzaniu ryzykiem i odzyskiwaniu należności, wystarczy skontaktować się z naszymi ekspertami.