Dłużnik wekslowy - Kim jest i jakie są jego obowiązki?

2024-02-27

Spis treści

1. Czym jest weksel?
2. Co to jest weksel in blanco i deklaracja wekslowa?
3. Dłużnik wekslowy – kim są poszczególne strony weksla?
4. Jakie są prawa i obowiązki dłużnika wekslowego wobec wierzyciela?

Weksel to jedno z często wykorzystywanych zabezpieczeń wierzytelności. Jego podpisania może oczekiwać np. instytucja pozabankowa udzielająca pożyczki. Stanowi on podstawę do przeprowadzenia windykacji. Jak jednak ta kwestia wygląda w praktyce? Kim jest dłużnik wekslowy i do czego jest zobowiązany? Wyjaśniamy.

Czym jest weksel?

Weksel to papier wartościowy, na mocy którego jedna strona zobowiązuje się bezwarunkowo do uregulowania określonej należności w terminie wskazanym przez stronę przeciwną.

Co ważne, "bezwarunkowość" oznacza, że dokument nie ma żadnego związku z innymi czynnościami prawnymi pomiędzy stronami — np. umową. Musi on zawierać określone elementy. Są nimi:

• wyraźna nazwa "weksel" w tytule;
• data i miejsce wystawienia weksla;
• bezwarunkowe polecenie uregulowania wskazanej sumy pieniężnej (tzw. sumy wekslowej);
• dane osoby, która jest zobowiązana do zapłaty tej kwoty;
• miejsce oraz termin płatności;
• dane osoby/podmiotu, na które ma zostać dokonana płatność;
• podpis wystawcy weksla.

Weksel może też zawierać dodatkowe klauzule, np. wymóg zapłaty w walucie obcej, uzależnienie spłaty od warunku itp.

Wyróżnia się dwa typy tych dokumentów:

weksle własne, w których dłużnik samodzielnie zobowiązuje się do wykonania zapisanego zobowiązania;

weksle trasowane, w których wystawca zobowiązuje osobę trzecią, trasata, do zapłaty.

Co to jest weksel in blanco i deklaracja wekslowa?

Specyficzną formą weksla jest weksel in blanco. Celowo nie zawiera on pełnych danych — najczęściej nie ma w nim wpisanej sumy do zapłaty. Może ona zostać uzupełniona na mocy dodatkowej umowy między stronami. To tak zwana deklaracja wekslowa. Wskazuje ona, kiedy i w jaki sposób należy dopisać brakujące dane.

Dłużnik wekslowy – kim są poszczególne strony weksla?

Dłużnik wekslowy to osoba, która jest podpisana na wekslu. Jest ona zobowiązana do wykonania postanowień tego dokumentu, gdy zajdzie taka konieczność (czyli np. gdy zostanie zerwana umowa pożyczki). Warto jednak podkreślić, że nie zawsze jest to osoba, która np. wzięła kredyt. Aby zrozumieć te — dość zawiłe — zależności, przyjrzyjmy się kilku pojęciom związanym z tym tematem.

• Wystawca weksla. Wbrew pozorom, nie jest to bank czy instytucja pozabankowa, ale osoba, która zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty na rzecz swojego wierzyciela (lub innego beneficjenta).
• Indosant weksla. Jest to osoba przekazująca prawa wynikające z weksla innemu podmiotowi (czyli je indosująca). W takiej sytuacji indosant zostaje dłużnikiem wekslowym.
• Poręczyciel weksla. Pełni on podobną rolę co np. żyrant przy braniu pożyczki bankowej. Poręczyciel zobowiązuje się do tego, że przejmie na siebie obowiązki dłużnika wekslowego w całości lub w części (może to zostać zaznaczone na wekslu).
• Akceptant weksla — jest nim osoba, która gwarantuje zapłatę weksla trasowanego, jeżeli nie zrobi tego wystawca.
• Remitent. W przypadku weksla najczęściej jest nim wierzyciel. To osoba, na której rzecz ma być wypłacone zobowiązanie. Remitent często jest jednocześnie posiadaczem weksla.

Kim jest dłużnik wekslowy w praktyce? To wystawca czy poręczyciel?

W uproszczeniu można powiedzieć, że dłużnik wekslowy to najczęściej wystawca weksla. Jest nim zazwyczaj osoba, która np. zaciągnęła pożyczkę. Czasami dłużnikiem wekslowym może być też poręczyciel.

Jakie są prawa i obowiązki dłużnika wekslowego wobec wierzyciela?

Osoba, która staje się dłużnikiem wekslowym, jest zobowiązana do terminowej spłaty zobowiązania znajdującego się na wekslu. Jeśli tego nie zrobi, posiadacz weksla może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Jak to działa w praktyce?

Weksel stanowi zazwyczaj dodatkowe zabezpieczenie pożyczki. To najczęściej oznacza, że jego posiadacz (np. wierzyciel) nie sięga po niego, jeżeli zobowiązanie jest regulowane terminowo. Jeśli jednak kolejne raty przestają wpływać, instytucja może wypowiedzieć umowę pożyczkową, a do gry wchodzi właśnie weksel.

Wówczas uruchamiana jest procedura żądania zapłaty zobowiązania wekslowego. Realizacja takiego roszczenia jest stosunkowo bezproblemowa, ponieważ obowiązuje uproszczona procedura sądowa. W praktyce:

• w pierwszej kolejności posiadacz weksla kontaktuje się z dłużnikiem i przedstawia mu weksel z wezwaniem do zapłaty — najczęściej dokument jest przekazywany listem poleconym za potwierdzeniem odbioru;
• jeśli dłużnik wekslowy nie zapłaci wymaganej sumy w określonym miejscu i czasie, wykonanie weksla może być skierowane na drogę sądową;
• procedura sądowa jest bardzo szybka, a sąd w krótkim terminie wydaje nakaz zapłaty z tytułem wykonalności; w efekcie wierzyciel może skierować się do komornika, aby ten przeprowadził postępowanie nakazowe.

Inną drogą, jaką może pójść wierzyciel w celu uzyskania spłaty zobowiązania wekslowego, jest cesja praw z wierzytelności. Mówiąc kolokwialnie, chodzi o "sprzedaż długu". W takim przypadku dłużnik ma obowiązek dokonania płatności weksla (sumy zawartej w dokumencie) na rzecz nowego wierzyciela. To również ten podmiot może podejmować wszelkie działania windykacyjne.

Podsumowując, weksel stanowi skuteczne zabezpieczenie dla różnych form finansowania. Osoba, która go podpisuje, powinna być świadoma, jakie konsekwencje niesie za sobą dług wekslowy, i dążyć do tego, aby się na niego nie narazić.