Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie - źródła, identyfikacja, metody

2022-03-24

Spis treści

1. Co to jest ryzyko w przedsiębiorstwie?
2. Jak mierzyć ryzyko?
3. Etapy zarządzania ryzykiem
4. Najczęściej monitorowane ryzyko
5. Strategie reakcji na ryzyko

Prowadzenie działalności gospodarczej to olbrzymia szansa na ciekawe życie, nieprzeciętne przychody i spore zyski. Jednak ten kuszący scenariusz można zrealizować tylko wtedy, kiedy jest się gotowym na ryzyko, że biznes może pójść źle. Nie ma działalności biznesowej bez ryzyka. Każdy przedsiębiorca, będąc tego świadomym, stosuje metody jego ograniczenia. Bowiem nadmierne ryzyko może szybko spowodować bankructwo przedsiębiorstwa. Z tego artykułu dowiesz się jakie są czynniki ryzyka w przedsiębiorstwie, sposoby jego identyfikacji i metody zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie^1.

Co to jest ryzyko w przedsiębiorstwie?

"Ryzyko, to najogólniej mówiąc - prawdopodobieństwo, że podmiot gospodarczy poniesie straty w następstwie podjęcia danej decyzji ekonomicznej. To także takie działanie czy przedsięwzięcie, w którym nie wszystkie zmienne są oszacowane lub nie dadzą się oszacować na bazie rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko różni się od niepewności tym, że dotyczy zjawisk powtarzalnych, które można w pewnej mierze skalkulować."^[1]

Rodzajów ryzyka w przedsiębiorstwie jest wiele, można je podzielić między innymi na:

• ryzyko obiektywne i ryzyko subiektywne

• stałe i niestałe

• ryzyko projektu, firmy, właścicieli

• statyczne i dynamiczne

• finansowe i niefinansowe

• osobiste i materialne

Jednak w przypadku przedsiębiorstw najczęściej stosuje się podział całkowitego ryzyka na: systematyczne i specyficzne:

1. ryzyko systematyczne (zewnętrzne) - determinowane przez siły zewnętrzne i niepodlegające kontroli podmiotu, który jest w jego zasięgu; ryzyko to jest związane z siłami przyrody, a także z warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego np.:

   • ryzyko stopy procentowej

   • ryzyko wydarzeń (np. konfliktów zbrojnych, kataklizmów)

   • ryzyko rynku

   • ryzyko walutowe

   • ryzyko polityczne

2. ryzyko specyficzne (niesystematyczne, wewnętrzne) - obejmuje obszar działania danego podmiotu i może być przez ten podmiot kontrolowane (przyszłe zdarzenia, które można przynajmniej częściowo kontrolować) np.:

   • ryzyko opóźnionych płatności

   • ryzyko braku płatności od kontrahentów

   • ryzyko finansowe

   • ryzyko zarządzania

   • ryzyko zmiany ceny

   • ryzyko bankructwa

Jak mierzyć ryzyko?

Aby zmierzyć ryzyko w obszarze firmy, niezbędne są do tego dane. Zbieranie danych i mierzenie procesów jest jedną z podstawowych czynności, które są niezbędne do zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie. Oprócz zbierania danych i prowadzenia rejestrów zdarzeń ryzykownych, nie mniej ważne są dyskusje na szczeblach zarządu, intuicja i doświadczenie kadry menedżerskiej a także opinia zewnętrznych doradców.

Etapy zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie najczęściej jest dzielone na 4 główne etapy:

1. Identyfikacja ryzyka - jej głównym celem jest ustalenie zagrożeń, jakie mogą mieć wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Taki przegląd identyfikacji źródeł zagrożeń musi być przeprowadzany minimum kilka razy w roku.

2. Pomiar i ocena ryzyka - oznacza konieczność oszacowania możliwych konsekwencji wystąpienia ryzyka.

3. Podjęcie działań mających na celu ograniczenie ryzyka - może istnieć potrzeba zmodyfikowania kierunku planów.

4. Monitorowanie i kontrola ryzyka – chodzi o nieustanną obserwację potencjalnych zagrożeń.

Najczęściej monitorowane ryzyko

Nie wszystkie rodzaje ryzyka są w firmach na bieżąco kontrolowane. Wielu przedsiębiorców nawet nie próbuje identyfikować źródeł zagrożeń. Jednak bez wątpienia, jest jeden rodzaj ryzyka, który monitoruje każdy właściciel i jest to ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie.

Ryzyko finansowe można podzielić na 3 rodzaje:

• rynkowe 

• inwestycyjne

• kredytowe

• operacyjne 

Każde z wymienionych powyżej ryzyk skutkuje problemami finansowymi w firmie. Jednym z trudniejszych do monitorowania, a jednocześnie kluczowych dla działalności firmy jest ryzyko, które wynika z niewypłacalności kontrahentów, bądź sytuacji, w której już w trakcie współpracy nasz kontrahent traci płynność finansową. Dlatego tak ważne jest sprawdzanie wiarygodności płatniczej kontrahenta przed rozpoczęcie współpracy, a także monitorowanie go już podczas współpracy. Aby dowiedzieć się, czy dana firma nie boryka się z problemami finansowymi, wystarczy pobrać w Biurze Informacji Gospodarczej Raport o Firmie. Zawiera on informacje, czy dane przedsiębiorstwo figuruje w Rejestrze Dłużników, na jaką kwotę zalega oraz przez kogo zostało dopisane. W raporcie rozszerzonym z BIG InfoMonitor można dodatkowo znaleźć dane z Biura Informacji Kredytowej (BIK) i Związku Banków Polskich, wywiadowni gospodarczej, a także Wskaźnik ryzyka MŚP – prosty wskaźnik, który wspiera ocenę wiarygodności finansowej przedsiębiorców. Wskaźnik ryzyka MŚP bazuje na danych z BIG InfoMonitor i BIK. Przykładowo jeśli w którejś z tych baz pojawi się dług, wskaźnik przybierze wartość D, a czerwony kolor wzmocni przekaz, że warto zachować ostrożność we współpracy z daną.

Strategie reakcji na ryzyko

Unikanie nie jest wcale najlepszym ani najpowszechniejszym sposobem reakcji na występujące ryzyko w przedsiębiorstwie. Także dlatego, że jak wspomnieliśmy na początku artykułu, ryzyko jest immanentną częścią prowadzenia działalności gospodarczej. Choć oczywiście, mogą być takie rodzaje ryzyk, których w danej części naszego przedsiębiorstwa staramy się unikać, jednak może to dotyczyć jedynie małej części działań podejmowanych przez firmę.

Rozróżnia się cztery podstawowe strategie reakcji na ryzyko:

• unikanie – modyfikacja planu przedsięwzięcia tak, żeby wyeliminować konkretne ryzyko albo starać się uchronić projekt przed skutkami zagrożenia.

• przeniesienie - jej celem jest przeniesienie odpowiedzialności na inny podmiot na przykład poprzez ubezpieczenie transakcji eksportowej.

• Łagodzenie - polega na zminimalizowaniu do akceptowalnego poziomu prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia ryzyka. Strategia ta przydaje się wtedy, gdy nie da się w pełni przewidzieć ryzyka.

• Akceptacja - jeśli firmie nie udało się znaleźć sposobu na zmniejszenie lub eliminację ryzyka należy stworzyć plan B - do tego służą na przykład rezerwy finansowe czy materialne

Przypis:

1. Smid W. (2012) Boss leksykon, Wydawnictwo Dr Lex, Kraków, s.476