2021-03-25
Kiedy umiera spadkodawca, jego najbliżsi mogą odziedziczyć nie tylko majątek, ale także… długi. Jakie są zasady dziedziczenia długów? Jak uniknąć odpowiedzialności za długi zmarłego? Podpowiadamy.
Większość osób utożsamia spadkobranie z okazją do zwiększenia stanu posiadania. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że masa spadkowa składa się ze wszystkich składników majątkowych spadkodawcy - zarówno aktywów, jak i pasywów (tzw. długów spadkowych).
Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu lub testamentowi spadkobiercy odmówili przyjęcia spadku, kolejność dziedziczenia regulują przepisy Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności spadek dziedziczą (w równych częściach) małżonek lub małżonka oraz dzieci. Co ważne, część spadku należna małżonkowi nie może być mniejsza niż 25%. Jeśli osoba zmarła nie pozostawiła małżonka, dzieci, ani wnuków, spadek odziedziczą rodzice i rodzeństwo spadkodawcy.
Długi z mocy prawa należą do masy spadkowej. Nie ustanowiono dla nich odrębnej regulacji dotyczącej zasad dziedziczenia, wobec czego stosuje się wobec nich zasady przedstawione powyżej. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, w pierwszej klasie dziedziczenia znajdują się małżonek i dzieci. W kolejnej – rodzice i rodzeństwo.
Spadkobierca, który odziedziczył spadek, może zareagować na niego na cztery sposoby:
przyjąć spadek wprost– jeśli postąpi w taki sposób, odziedziczy zarówno długi, jak i aktywa;
odrzucić cały spadek – efektem takiego działania będzie zrzeczenie się zarówno aktywów, jak i długów;
przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – w tym przypadku spadkobierca odpowiada za długi zmarłego wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku;
nie oświadczać o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Czy bierna postawa naraża spadkobiercę na negatywne konsekwencje i może skutkować nieświadomym odziedziczeniem długu?
Jeszcze kilka lat temu brak reakcji spadkobiercy na powołanie do spadku powodował ustawowe dziedziczenie wszystkich długów i wszystkich aktywów. Na skutek zmian w prawie, które weszły w życie w 2015 roku, sytuacja spadkobierców, którzy nie odrzucą i nie przyjmą spadku, wygląda nieco inaczej. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, osoba, która po odziedziczeniu spadku nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziała się o tytule swojego powołania (np. od dnia powzięcia wiadomości o otwarciu spadku), odziedziczy spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, czyli do wysokości aktywów. W praktyce oznacza to, że jeśli wartość stanu czynnego (aktywów) spadku będzie mniejsza niż kwota długów, taka osoba, w uproszczeniu, nic nie zyska, ale także – nic nie straci.
Jeśli odziedziczyłeś spadek i nie złożyłeś oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, jesteś w pełni bezpieczny. Zgodnie z prawem odziedziczysz bowiem spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Możesz być więc pewien, że kwota zadłużenia nie będzie wyższa niż kwota aktywów Jeśli nie chcesz zajmować się sprawą i nie interesuje Cię dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, powinieneś odrzucić spadek. Możesz przeprowadzić taką czynność przed sądem lub – od 2015 roku – także przed notariuszem. Jeśli masz małoletnie dzieci, koniecznie pamiętaj o tym, aby odrzucić spadek nie tylko we własnym imieniu, ale także w imieniu małoletnich (pełnoletnie dzieci powinny zrobić to samodzielnie). Jeśli tego nie zrobisz, nie zwolnisz ich z odpowiedzialności. Efekt? Ty pozbędziesz się niechcianych długów, ale przejmą je… Twoje dzieci.